Đồng chí Lương Minh Quyết - Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết: “Mùa khô năm nay, xâm nhập mặn được dự báo là hết sức nghiêm trọng, ngành nông nghiệp và địa phương đã khuyến cáo nông dân không sản xuất lúa để hạn chế thiệt hại. Đồng thời cũng thông báo thường xuyên trên phương tiện thông tin đại chúng, đa số người dân chấp hành sản xuất lúa 2 vụ để giảm sâu bệnh, tăng chất lượng lúa, gạo và có nhiều nhà nông chuyển sang trồng dưa, trồng ớt,... cho hiệu quả”.
Theo đồng chí Lương Minh Quyết, thực hiện Đề án cơ cấu lại ngành Nông nghiệp và các giải pháp thích ứng với hạn, mặn, ngành nông nghiệp huyện Long Phú đã tìm ra những mô hình hay, cách làm mới phù hợp với điều kiện đất đai ở từng vùng và nhu cầu của thị trường, từ đó đầu tư cho nông dân áp dụng và đem lại thành công như mong đợi.
Cụ thể, mô hình trồng rau thủy canh trong nhà lưới của gia đình anh Dương Văn Thừa ở ấp Phố, xã Hậu Thạnh, huyện Long Phú bắt đầu được thực hiện từ đầu năm 2020. Với diện tích 500m2, lắp đặt 7 giàn thủy canh, mỗi giàn 06 máng, mỗi máng có 26 lỗ, trồng các loại rau, cải như: Rau muống, cải xanh, cải xà lách tím, cải bó xôi, cải bẹ dúa, cải thìa và cải ngọt. Trong đó, ngành nông nghiệp huyện hỗ trợ 30% chi phí thực hiện mô hình, còn lại do gia đình đối ứng, Trong quá trình thực hiện, nhờ cán bộ chuyên môn hướng dẫn kỹ thuật và cách chăm sóc, sau gần 1 tháng, rau, cải phát triển tốt và đã thu hoạch, giá bán bình quân 30.000 đồng/kg, tổng năng suất đạt 150 kg, thu được 4,5 triệu đồng, trừ chi phí, lợi nhuận gần 1,5 triệu đồng.
Theo nông dân, mô hình này trước mắt thấy rau phát triển tốt và thích hợp với khí hậu ở địa phương, giá cả tương đối ổn định, nhẹ công chăm sóc, ưu điểm nổi bật của mô hình là từ khi trồng đến thu hoạch không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, góp phần hạn chế ô nhiễm môi trường, cung cấp ra thị trường sản phẩm rau an toàn, chất lượng, không ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân do không dùng thuốc bảo vệ thực vật để phun xịt nên đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, bán được giá cao, ít sâu bệnh, màu đẹp, tiết kiệm nước và thích ứng với điều kiện hạn, mặn hiện nay, nhà lưới cùng với giàn thủy canh có thể sử dụng trong thời gian dài.
Ở ấp 1, thị trấn Long Phú, mô hình trồng bưởi da xanh áp dụng hệ thống tưới phun tiết kiệm nước của gia đình ông Lê Văn Cần cũng là một mô hình được đánh giá cao. Theo ông Cần, diện tích vườn bưởi da xanh 5ha, được chuyển đổi từ cây mía sang trồng bưởi 2 năm qua và vườn bưởi đang phát triển tốt, bắt đầu cho trái. Ngoài bưởi, ông còn trồng thêm nhãn, ổi. Với diện tích vườn như trên để giảm nhân công lao động cũng như tiết kiệm nước tưới trong các tháng mùa khô, ông Cần đã áp dụng quy trình tưới nước tiết kiệm thông qua hệ thống tưới phun sương, giúp vườn cây phát triển tốt và không phải lo thiếu hụt nước trong các tháng mùa khô, khi nước mặn xâm nhập sâu vào nội đồng thì vườn bưởi vẫn đủ lượng nước tưới.
Ngoài ra, ở huyện Long Phú, nhiều nông dân cũng né hạn mặn bằng cách trồng các loại rau màu mùa khô như xà lách, cải, hành lá,… cho thu nhập khá cao, lợi nhuận đạt khoảng 5-6 triệu đồng/công, cao gấp 2-3 lần so với trồng lúa. Theo số liệu của Phòng NN&PTNT huyện Long Phú, năm nay nông dân trên địa bàn huyện xuống giống trồng màu mùa khô được hơn 1.400 ha màu, chủ yếu trồng dưa hấu, khổ qua, các loại đậu, dưa leo, bắp cải và các loại cải. Nông dân ở đây cho biết: Trồng màu trong mùa khô ít sâu bệnh hơn so với mùa mưa, hiện nay giá các loại rau, màu cao nên cho thu nhập cao hơn so với trồng lúa.
Ở TX Vĩnh Châu, Viện Nghiên cứu Biến đổi Khí hậu, trường Đại học Cần Thơ đã triển khai mô hình thí điểm lắp đặt hệ thống tưới phun sương cho vùng trồng hành tím ở địa phương này. Hệ thống tưới phun sương có cấu tạo đơn giản và sử dụng vật liệu phố biến, bao gồm những ống nhựa PE, 1 mô-tơ điện để bơm nước qua đường ống, ống chính này kết nối với ống nhựa cứng PE dựng đứng, trên đầu các ống này có gắn các béc tưới phun sương cho cánh đồng. Chi phí đầu tư cho hệ thống tưới phun sương này khoảng 2,5 triệu đồng và bà con nông dân có thể tự lắp đặt được.
Sau 6 tháng triển khai lắp đặt thí điểm, hệ thống tưới nước phun sương cho hành tím đã mang lại hiệu quả hơn nhiều so với cách tưới thủ công truyền thống trước đây, như: giảm thiểu chi phí, tiết kiệm công tưới, tiết kiệm nước trong khi năng suất hành tím vẫn cao. Hệ thống hiện đang được triển khai rộng rãi, giúp bảo vệ nguồn tài nguyên nước và giảm chi phí sản xuất nông nghiệp cho bà con nông dân.
Ở huyện Cù Lao Dung, mô hình tưới nước nhỏ giọt hiện đang được nhiều nông dân áp dụng bởi những lợi ích kinh tế mà nó mang lại. Hệ thống mô hình tưới nhỏ giọt gồm 3 bộ phận là máy bơm, hệ thống ống chính và hệ thống ống nhánh rẽ nhỏ giọt sử dụng ống mềm được đặt rải trên mặt đất quấn quanh dưới từng gốc cây, đầu nhỏ giọt tự bù áp lực nước được sản xuất gắn chìm trong ống nhựa theo khoảng cách cố định.
Nếu như tưới nước theo cách truyền thống gây lãng phí nước, xói mòn đất thì công nghệ này giúp tưới vừa đúng với nhu cầu nước của cây trồng, không có tổn thất trong quá trình tưới nên giúp tiết kiệm nước.
Ông Đoàn Văn Hoàng ngụ ấp Võ Thành Văn, xã An Thạnh Nam cho biết: “Gia đình tôi và nhiều hộ dân ở xã đầu tư hệ thống tưới tiết kiệm nên chi phí tưới nước giảm đi nhiều. Tôi trồng 5 công gồm dưa hấu, bí ngô, ớt. Tưới tiết kiệm mỗi giờ hết khoảng 4m3 nước, giảm lượng nước hơn ½ so với tưới thủ công. Nhờ vậy 5 công hoa màu của tôi giờ vẫn xanh tốt, đang cho trái khá nhiều”.
Ông Hoàng với ao chứa nước tưới
Ở xã Tham Đôn, Đại Tâm của huyện Mỹ Xuyên, Chủ tịch UBND huyện Đặng Văn Phương cho biết: Ở các địa phương này, nông dân đã tìm được những mô hình sản xuất ứng phó có hiệu quả với hạn mặn như đào ao trữ nước ngọt, hệ thống tưới tiết kiệm, nhà lưới trồng rau sạch,…
Anh Lâm Văn Hữu ngụ ấp Tắc Gồng, xã Tham Đôn cho biết: “Năm 2018, gia đình tôi đào ao rộng 10m, dài 90m, sâu hơn 2m trữ nước mưa để tưới cây cối. Mùa mưa chứa đầy nước, đủ tưới cho cả mấy tháng mùa khô hạn. Những ngày này nắng to, nhiều nơi không còn nước tưới, còn ao chứa nước của gia đình tôi vẫn còn nhiều nước mà toàn nước mưa, chưa phải lấy nước ngoài kênh vào, nên cây hoa màu trong vườn của gia đình luôn xanh tươi”.
Anh Hữu đang tưới cho hoa màu bằng nguồn nước mưa tích trữ từ mùa mưa trước
Ông Lương Minh Quyết cho biết thêm: Mùa khô hạn, ngành chuyên môn khuyến cáo nông dân sử dụng các giống lúa phù hợp từng vùng; bố trí thời vụ tránh mặn, hạn cuối vụ ở những vùng có nguy cơ bị ảnh hưởng cao, còn những vùng có điều kiện sản xuất lúa khó khăn, không cho hiệu quả kinh tế thì khuyến cáo người dân chuyển đổi cơ cấu sang cây trồng khác hoặc nuôi trồng thủy sản, cũng như sử dụng giống xác nhận trong sản xuất; thay đổi cơ cấu giống, sử dụng các giống lúa có năng suất, chất lượng cao, có khả năng chống chịu với những điều kiện bất lợi về thời tiết. Nhằm đối phó hiệu quả hơn với hạn hán và mặn xâm nhập, bảo đảm ổn định đời sống người dân, các địa phương cần chủ động xây dựng kế hoạch cấp nước sinh hoạt, với phương châm không để người dân thiếu nước. Khuyến cáo bà con mua dụng cụ chứa nước mưa để sử dụng vào mùa khô hạn; gia cố bờ bao, chủ động tích trữ nước trong các hồ, đầm, ao.
Ông Đặng Văn Ngọ - Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần cấp nước Sóc Trăng chia sẻ: “Khu vực ĐBSCL có 6 tháng mùa mưa nhưng chúng ta chưa phát huy được lợi thế này, còn lãng phí nguồn nước mưa này rất lớn. Theo tôi, các địa phương cần xây dựng hệ thống đê bao, cống,.. để tận dụng nguồn nước mưa này phục vụ cho sản xuất những tháng khô hạn. Còn các gia đình, nhất là vùng nông thôn cần mua dụng cụ chứa nước mưa như bồn, bể, túi chứa nước mưa di động, đào ao lót bạt, màng chống thấm,…để sử dụng cho mùa khô hạn”.
Cao Xuân Lương